ADVERTISEMENT

Na čelu neočekivanog razvoja događaja, koji je uznemirio ne samo Bashara al Assada, već i Moskvu, koja je njegov zaštitnik, nalazi se pobunjenička grupa Hayat Tahrir al-Sham. To je sunitska paravojska koju podržava Turska, a SAD je smatraju terorističkom organizacijom.

Nastanak Hayat Tahrir al-Shama

Tahrir al-Sham nastao je 2017. godine udruživanjem niza militantnih grupa koje su se namnožile tokom građanskog rata koji je izbio u Siriji nakon početka Arapskog proljeća 2011. Tih godina su autokratski režimi pali u sjevernoj Africi, ali ne i u Siriji.

Deklarisani cilj Hayat Tahrir al-Shama (poznatog po akronimu HTS) je stvaranje islamske države i zbacivanje dinastičke vladavine porodice Assad i njihovog saveznika Hezbolaha iz zemlje.

Ko je vođa ofanzive?

Grupu predvodi čovjek čije je ratno ime Abu Mohammad al-Julani, pri čemu se "Julani" odnosi na sirijski dio Golanske visoravni, djelimično pripojen Izraelu, odakle on i potiče. Al-Julani je prekaljeni borac iz sirijskog građanskog rata u koji je ušao kao pripadnik sirijskog ogranka Al-Qaede. Prije nego što je stupio u terorističku organizaciju koju je osnovao Osama bin Laden 2016. godine, al-Julani je bio emir al-Nussre, sada ugašene terorističke organizacije koja je predstavljala ispostavu Al Qaede u Siriji.

Abu Mohammad al-Julani (Izvor: Srceenshot/Web site ket.org)

Deset miliona dolara za "glavu" al-Julanija

Američki State department stavio je Julanija na listu globalnih terorista 2013. godine i ponudio 10 miliona dolara za informacije koje bi dovele do njegovog hapšenja. Danas se njegova organizacija smatra najjačom opozicionom grupom na teritoriji Sirije, a rukovodstvo tvrdi da je potpuno nezavisno od uticaja bivših partnera iz Al Qaede. Poznato je da je na početku rata u Siriji al-Julani preuzeo odgovornost za bombaške napade, istovremeno najavljujući udare na zapadne snage, konfiskaciju imovine vjerskim manjinama i slanje vjerske policije da maltretira žene.

Međutim, posljednjih godina Julani i HTS su promijenili svoj imidž i "rebrendirali" se. Ekspert Aaaron Zelin piše da grupa posljednjih godina promoviše "civilnu vlast" i vojne akcije protiv ekstremističkih grupa na "svojoj teritoriji". Julani čak pokušava da se pokaže kao zaštitnik drugih vjera, pa je prošle godine dozvolio da se prva misa poslije mnogo godina održi u crkvi u Idlibu.

Ta promjena je primijećena i u SAD. Prva administracija Donalda Trumpa, piše Zelin, objavila je 2018. da više ne lovi direktno Julanija. Ipak, i pored kretanja ka umjerenosti, Julani je dozvolio da na teritoriji pod njegovom kontrolom djeluje nekoliko ekstremističkih grupa. Pored toga, grupa je učestvovala u posljednjem poznatom "okršaju" sa američkim snagama 2022. godine.

Velika i neočekivana ofanziva Hayat Tahrir al-Shama počela je dan nakon što su Izrael i Hezbolah objavili prekid vatre u Libanu. Pobunjenici su zaključili da su saveznici Bashara el Assada - Hezbolah, Iran i Moskva - slabi i zauzeti na drugim frontovima i pokrenuli su napad. Na društvenim mrežama juče su objavljene slike i video snimci na kojima se vidi da drže centar grada i Veliku džamiju. Obnovljene borbe u Siriji otvaraju mogućnost da se otvori još jedan front na Bliskom istoku.

Robert Ford, posljednji američki ambasador u Siriji, u intervjuu za američki NBC News, primijetio je da je Izrael posljednjih mjeseci izveo nekoliko napada na sirijske vladine snage i snage Hezbolaha u toj oblasti. Sirijska arapska armija kontroliše oko 70 odsto Sirije, ali 30 odsto kontrolišu pobunjeničke grupe, a tu se nalaze i strane vojne jedinice.

Abu Mohammad al-Julani

SAD ima oko 900 vojnika stacioniranih na sjeveroistoku Sirije, daleko od Halepa, koji su raspoređeni da spriječe obnovu najopasnijih džihadističkih grupa poput Islamske države.

Turska takođe ima vojne snage na teritoriji Sirije, koje imaju uticaja na grupe koje čine Hayat Tahrir al-Sham.

Charles Lister, dugogodišnji analitičar američkog instituta za Bliski istok specijalizovan za Siriju, rekao je za NBC News i da je razvoj događaja značajan. Naime, nekoliko godina kretanja na vojnoj mapi Sirije bila su zanemarljiva, tako da je ovo velika promjena.

- Potencijal da ova promjena ima veoma značajne posljedice postoji ako se pokaže da režimske snage nisu u stanju da zadrže teritoriju. Moguće je i da će to biti događaj koji će promijeniti igru - smatra Lister i dodaje da među rizike svrstava i "buđenje" boraca Islamske države.

Prema Fordovim riječima, borbe u Alepu bi mogle da donesu još veću destabilizaciju ukoliko se "Rusija i Turska povuku", ili ako između njih dođe do direktnog snažnog sukoba.